De erfenis van Arabisch Valencia

De Arabische erfenis in Valencia is heel diep geworteld. Deze gaat veel verder dan de architectuur en de monumenten. Die erfenis zit in de ziel van de stad en haar inwoners. De erfenis wordt weerspiegeld in de manier van leven van de Valencianen. In hun manier van werken op het veld. In hoe ze de landbouw irrigeren met een systeem uit verre tijden. De erfenis is te horen in de taal, in de plaatsnamen van het grootstedelijk gebied ... In talloze details die de onuitwisbare sporen illustreren, achtergelaten door meer dan vijf eeuwen moslimaanwezigheid in deze regio. Omdat Valencia, toen het nog Balansiya was, een stad was die geliefd was en waar later met heimwee aan gedacht werd in de islamitische cultuur. 

Het oneindige licht van een nieuw tijdperk  

De moslims veroverden Valencia in het jaar 714. Hun komst was vreedzaam en maakte een genereus samenleven met de voormalige inwoners mogelijk. De eerste eeuwen had de stad geen grote politieke relevantie. Eerst stond het bekend als Medina al-Turab (Stad van het Zand), hoewel al snel de naam Balansiya gevestigd werd. Aanvankelijk duidde die naam op het hele grondgebied van deze taifa (klein Moors koninkrijk), geïntegreerd in Al-Andalus. 

De vernietiging ervan door Abd al-Rahman I, de eerste emir van Córdoba, om de opstand te onderdrukken van een Syrisch Abbasidisch leger dat zijn kalifaat bestreed, is algemeen bekend. Het was zijn zoon, Abd Allah al-Balansí, die aan de rand een paleis liet bouwen met een grote tuin, de Russafa, die zijn naam gaf aan de huidige wijk. De nieuwe cultuur was al gauw overheersend en bracht de regio vijfhonderd jaar welvaart en groei. De landbouw evolueerde op indrukwekkende wijze. Nieuwe gewassen werden aangevoerd, zoals citrusvruchten, rijst en saffraan; de kanalen om die te irrigeren werden intelligent beheerd, waardoor de vruchtbare Horta (het tuinbouwgebied) ontstond. Het Watertribunaal (Tribunal de las Aguas), dat nog steeds geschillen tussen sproeiers beslecht, is een directe erfenis van de doorslaggevende Arabische aanwezigheid. De Arabieren brachten ons ook het cijfersysteem, de ontwikkeling van de wiskunde en de liefde voor buskruit en muziek, zo kenmerkend voor ons: daarvoor hoef je maar één keer de Fallas mee te maken op het ritme van de instrumenten dolçaina en tabalet om de sporen ervan te herkennen ... Aan de Arabieren danken we ook de gewoonte, zó Valenciaans en te bespeuren op elk zichzelf respecterend feest, om zoetigheden, cadeautjes of snoepjes op straat rond te strooien. Bovendien is het spoor ervan nog steeds te zien in de manier van vissen, zoals de traditionele vangst van de redolí of calà, die van generatie op generatie wordt overgedragen in l'Albufera, of in de Castiliaanse en Valenciaanse talen, met duizenden Arabische stamwoorden die je kan herkennen in de namen van dorpen of instrumenten, een hoorbare uitdrukking van hun invloed. Zij introduceerden ook het papier in het Westen en slaagden er lange tijd in om het in Xàtiva gemaakte papier tot het meest gewaardeerde ter wereld te maken. Zoals de productie van zijden stoffen op de weefgetouwen en blauwe keramiek met metaalachtige reflecties, of de magnifieke socarrats die we vandaag de dag nog steeds kunnen bewonderen bij de meesters van Manises en Paterna of in het Nationaal Museum González Martí. 

De laatste dagen van Balansiya 

Het hoogtij van de pracht in het Arabische Balansiya beleefde men met de troonsbestijging van Abd al Aziz in het jaar 1021. Zijn bewind vormde het begin van de taifa (klein Moors koninkrijk) van Balansiya en duurde meer dan vier decennia. Zijn grote nalatenschap was de bouw van een muur rond de stad, zeer bewonderd in heel Al-Andalus, die bewaard bleef tot de christelijke expansie van de 14e eeuw. Tientallen jaren later, en na de korte heerschappij van de christelijke El Cid, ging de macht over van de Almoraviden naar de Almohaden, ook moslims, maar zonder de kracht van de voorbije jaren van grootsheid. De Almohaden zijn de laatste moslimbestuurders. Kort erna zouden ze hun geliefde bolwerk zien instorten. Dat was op 9 oktober 1238, toen de stad viel na de aanval van de troepen van Jaume I, de “veroveraar-koning”. 

Het mysterie van de verdwenen monumenten  

De machtsoverdracht aan een andere beschaving, een beschaving met een andere monotheïstische religie, verklaart het feit dat in de 21e eeuw de architectonische overblijfselen van het islamitische Valencia lijken te zijn verdwenen. De talrijke hamams die aan het einde van de periode van Arabische overheersing bestonden, werden verlaten. En ze verdwenen. Het is waar dat andere met een duidelijke islamitische invloed later zijn ontstaan. De enige hamam die tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven en dat na de volledige restauratie nu kan worden bezocht, zijn de zogenaamde Baños del Almirante vertegenwoordigt. Meer geluk hadden de moskeeën, aangezien ze dienden als fundament om de christelijke kerken op te richten, zoals in het geval van de kerken Santa Catalina, Santos Juanes en de kathedraal zelf, naast vele andere. Het geval van de stadsmuur is een ander verhaal. Toen de koning van Aragón, Pedro IV el Ceremonioso (de Ceremoniële), besloot een verdedigingsmuur te bouwen met een grotere omtrek om de nieuwe wijken te beschermen, werden verschillende delen van de Arabische muur scheidingsmuur van nieuwe huizen. En zo is die bewaard gebleven. 

De route langs de Arabische muur 

Sommige van diezelfde delen kan je nu zien in de hoofdkantoren van publieke en private entiteiten. Dit is het geval bij het studiecentrum van de Florida State University (Blanquerías-straat, 2), dat een deel van de muur herbergt met kantelen en een halfronde toren; of de studentenresidentie Colegio Mayor Rector Peset (plein Pl. del Forn de Sant Nicolau, 4), waar de basis van de muur en een kromme toren te zien zijn, evenals in het gebouw van het Cultureel Centrum Octubre. In het Fernández de Córdoba-paleis, zetel van de Españolé-taalacademie (Caballeros-straat, 36 en 38), is een belangrijk deel van de muur bewaard gebleven, evenals een toren en overblijfselen van de Bab-Al-Hanax-poort (Poort van de Slang). Net als in de banketbakkerij Montaner (Roteros-straat, 5) en in het gebouw La Nau van de Universiteit van Valencia. Ook is er een groot aantal restaurants met overblijfselen van de muur in hun interieur: Orio (San Vicente Mártir-straat, 23), La Muralla de València (Portal de la Valldigna, 10) of Alma del Temple (Almirall-straat, 14), waarschijnlijk de meest speciale gastronomische ruimte in heel Valencia. 

Andere overblijfselen zijn te vinden op verschillende percelen in Ciutat Vella (historisch stadscentrum): op nummer 5, en tussen nummer 15 en 19, van de Salinas-straat, en in de buurt van de Mare Vella-straat. Rond de toren van de Plaza del Ángel zal het interpretatiecentrum van dit islamitische monument worden gevestigd. De poort die bekend staat als Portal de la Valldigna was een open toegang in de Arabische muur en werd gebruikt als toegang tot de Moorse wijk, gesticht na de christelijke overheersing. Een essentieel bezoekpunt om deze constructie als geheel te leren kennen, is de Galería del Tossal (Plaza del Tossal, zonder nummer), een ondergrondse infrastructuur waar een deel van een verdedigingstoren, gebouwd in mortelmuur, bewaard is gebleven, samen met een goed stuk van de verdedigingsmuur. Voor wie niets wil missen, kan je hier een rondleiding vinden langs alle herontdekte delen van de stadsmuur. 

Geur en smaak van weleer 

In de manier waarop men het leven aanschouwt in Valencia en in het speciale karakter van de stad is de sterke invloed te merken van de Arabieren. Maar alleen door te genieten van de rijke en overvloedige keuken van Al-Andalus met al je zintuigen voel je die eeuwen van cultuur en vooruitgang. Er is geen betere plek om dit te doen dan het Balansiya-restaurant (boulevard Paseo Facultades, 3): een ideale ruimte om specialiteiten te proeven die de voorbije eeuwen hebben overleefd in combinatie met informatie over de Islamitische cultuur, die zoveel invloed heeft gehad in de stad. Voor een complete gastronomische ervaring zijn er andere opties rond de halalkeuken, zoals Aladwaq (Nau-straat, 16) of Aljuzama (plein Plaza Xúquer, 10). 

Smaken, geuren, woorden, gewoonten, ambachten, machtige stadsmuren, overblijfselen ... De cultuur van Al-Andalus is nog steeds sterk aanwezig in de stad Valencia. Ga op ontdekkingsreis!