Een oude en veelzijdige stad
Het Valencia van de 21e eeuw, dat met een modern en krachtig imago naar de toekomst kijkt en een heden belicht met hoogtepunten als de Ciutat de les Arts i les Ciències (Stad voor de Kunsten en Wetenschappen), is een veelzijdige stad. Met deze huidige, multiculturele en heterogene realiteit hebben de onuitwisbare sporen van het meer dan 2150-jarige bestaan van Valencia veel te maken. De overblijfselen van de verschillende dominante rijken die het in de afgelopen drie millennia hebben gesmeed, vormen een overblijfsel dat het karakter ervan kenmerkt en het, zo mogelijk, nóg aantrekkelijker maakt. Het doornemen van de geschiedenis is belangrijk om archeologische overblijfselen, artistieke manifestaties, civiele en religieuze gebouwen te waarderen, maar ook het gebruik en de gewoonten die ons omringen, wanneer we besluiten ons te verdiepen in de dagelijkse realiteit. Het verleden niet vergeten is essentieel om Valencia te begrijpen. De stad waarvan we vandaag genieten.
Het Romeinse Valentia (138 v.Chr.)
Consul Decimus Junius Brutus beloonde zijn legionairs, veteranen van de Lusitaanse Oorlog tegen Viriatus, met vruchtbare gronden naast de Mare Nostrum als betaling voor hun moed en jarenlange dienst. Zo werd in het jaar 138 v.Chr. Valentia geboren.
De eerste kolonisten bouwden een versterkte omheining (oppidum) in een van de meanders van de Turia, die een riviereiland vormde, vlakbij de Via Augusta. Met deze beslissing kozen ze voor iets wat een trend is geworden in de geschiedenis van de stad: Valencia is altijd gestructureerd geweest rond de rivier. In het begin stroomde er een goede hoeveelheid water. Tegenwoordig is dat vervangen door vegetatie en is het de groene long geworden die de stad van west naar oost doorkruist.
De nederzetting kreeg geen tijd om tot bloei te komen: in het jaar 75 n.Chr. is de stad verwoest tijdens de Sertoriaanse Oorlog en raakt Valentia in de vergetelheid. Alleen het tempel-sanatorium gewijd aan de cultus van Aesculapius, de god van de geneeskunde van Griekse oorsprong, zal blijven staan.
Herboren als de Phoenix (2e eeuw n.Chr.)
De wederopstanding van de stad zal komen aan het einde van het mandaat van Octavius Augustus. Dit is het begin van een periode van welvaart die Valentia in de tweede eeuw n.Chr. belangrijke openbare gebouwen opleveren, zoals een groot circus met een capaciteit voor 10.000 toeschouwers, waarvan een deel van de centrale muur (spina) nog steeds te zien is op de middeleeuwse begraafplaats van de kerk van San Juan del Hospital. De urbs notissima is gebouwd rond het forum, het centrum van de macht, en het snijpunt van twee hoofdassen: de cardus maximus (noord-zuid) en de decumanus maximus (oost-west), die samenvallen met wat nu de straten Salvador-Almoina-Caballeros zijn. Dit alles is vastgelegd in het archeologisch centrum L'Almoina, het absolute centrum van de stad.
Midden in de neergang van het Romeinse Rijk begon het christendom aanvaard te worden en later kwam de Visigotische overheersing die een periode van overgang en obscurantisme inhield. De invloed daarvan op Valencia is te zien in de archeologische crypte van de San Vicente-gevangenis, waar interessante architectonische overblijfselen te zien zijn.
Het Arabische Balansiya (8e eeuw)
Aan het begin van de 8e eeuw begon de islamitische overheersing op het Iberisch schiereiland. Valencia is daarop geen uitzondering. Het nieuwe dominante rijk zal in het jaar 714 zonder bloed te vergieten bezit nemen van de stad, dankzij een pact tot overgave dat het vreedzame samenleven van de oude bewoners met de nieuwkomers uit Noord-Afrika mogelijk maakte. Het Romeinse Valentia maakt plaats voor Balansiya. De heersende cultuur zal de stad de komende 500 jaar welvaart en kennis brengen. Een duidelijk voorbeeld daarvan is het huidige waterkanalisatiesysteem, gevoed door vele kleinere kanalen, en het Tribunal de las Aguas (Tribunaal voor het Water), dat nog steeds geschillen tussen irrigators beslecht.
In het jaar 1021 besteeg Abd al Aziz, beschouwd als de eerste soeverein van de Taifa (klein Moors rijk) van Balansiya, de troon. Zo begon een lange periode van meer dan 40 jaar waarin een nieuwe stadsmuur werd gebouwd. Deze blijft intact tot de bouw van het middeleeuwse bastion. Een paar decennia maakt een mythisch personage naam in de geschiedenis van de stad: Rodrigo Díaz de Vivar, beter bekend als El Cid, veroveraar van Balansiya in naam van het Christendom. Na een korte periode keert de Arabische overheersing terug. De macht gaat van de handen van de Almoraviden over naar die van de Almohaden, hoewel het verval dan onvermijdelijk begonnen is.
Verovering van Jaume I (13e-14e eeuw)
Totdat op 9 oktober 1238 de zegevierende legers van Jaume I de Veroveraar, van het Huis van Aragon, de stad binnenvallen. De vorst zal de stad een wet verlenen, de Costum, die de rechten van de inwoners vastlegt. Een wet die jaren later zal worden uitgebreid tot het hele koninkrijk Valencia onder de naam Furs (of fueros in het Spaans: privileges). De belangrijkste moskee, die was gebouwd op de overblijfselen van een oude Romeinse tempel, op zijn beurt omgebouwd tot een Visigotische kathedraal, werd ingewijd als een christelijke kerk. Totdat in 1262 de eerste steen van de huidige kathedraal werd gelegd. Zo zal de structuur die meer dan tweeduizend jaar geleden was ontworpen door die eerste legionairs -oorlogsveteranen die bouwers werden- de locatie markeren van het centrum van civiele en religieuze macht. En dat is in de loop van de tijd onveranderd gebleven.
De 14e eeuw bracht pest en epidemieën, maar stelde ook de moed van de inwoners op de proef toen de koning van Castilië, Pedro I De Wrede, Valencia tweemaal belegerde, zonder de stad op de knieën te kunnen krijgen. Deze prestatie verzoende de Valencianen met de soeverein van Aragon, Pedro IV De Ceremoniële, tegen wie ze gevochten hadden om hun privileges te verdedigen. De concessie aan de stad van de titel van “tweemaal loyaal” (dos veces leal), weergegeven door twee ellen (“L”) die nog steeds te onderscheiden zijn op het officiële wapen, beslechtte het vorige geschil.
De gouden eeuw (15e eeuw)
In de vijftiende eeuw beleefde Valencia een tijd van grote economische expansie dankzij commerciële activiteiten en een hoge artistieke productiviteit. De faam van de stad rijkt ver over de grenzen. Ongetwijfeld mede door de aanwezigheid, voor de eerste en enige keer in de geschiedenis, van twee Valenciaanse pausen in Rome: Calixtus III en Alexander VI, die het Huis Borgia op de Heilige Stoel zetten. De stad groeit en er ontstaan enkele architectonische juweeltjes, waaronder de Zijdebeurs (Lonja de la Seda). Dit is een schitterend gebouw, met karakteristieke, spiraalvormige kolommen zonder weerga. Ook werd een belangrijke entiteit voor de verspreiding van kennis geboren: de Universiteit van Valencia.
Geconfronteerd met deze periode van licht, zal de volgende eeuw gekenmerkt worden door de germanías, waarin de gildegroepen de wapens opnamen tegen de adel. Na enkele jaren verzet en vijandelijkheden en uiteindelijk neergeslagen door de koninklijke troepen, begint de periode van het onderkoninkrijk in Valencia van Germana de Foix, voormalig koningin-gemalin van Aragon. Een tijd van repressie en executies die alleen zal stoppen dankzij de algemene gratie verleend door Carlos I in 1528.
Verlies van de fueros (18e eeuw)
Niets was echter zo traumatisch voor de stad als de uitkomst van de Successieoorlog, veroorzaakt door de dood van Carlos II De Behekste, zonder nakomelingen. Valencia koos de kant van de Oostenrijkse kandidaat, aartshertog Carlos, tegen de Bourbon Felipe, hertog van Anjou. De definitieve nederlaag van de machthebber uit Midden-Europa in de slag bij Almansa (25 april 1707) leidde tot de troonsbestijging van Felipe V, die als vergelding voor de steun aan zijn rivaal de lokale fueros (privileges) uitschakelde via het Decreto de Nueva Planta (Besluiten voor een grondige vernieuwing). Valencia verloor haar privileges. Haar cultuur werd vervolgd.
Belangrijke veranderingen en expansie (19e eeuw)
Het was niet het laatste gewapende conflict dat de stad meemaakte. Valencia werd meerdere keren belegerd door Napoleontische troepen tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog. Er zijn nog steeds granaatsporen zichtbaar op de Torres de Quart, beschoten door de artillerie van maarschalk Moncey.
De stad bleef groeien en had ruimte nodig om uit te breiden. Daarom werden in 1865 de middeleeuwse muren afgebroken. Een decennium later ontstond l'Eixample (de stadsuitbreiding): een nieuwe, modernere wijk met enkele belangrijke architectonische mijlpalen, zoals de Mercado de Colón, een juweel van het Valenciaanse modernisme.
De onrustige 20e eeuw
De 20e eeuw zal worden gekenmerkt door de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939), een oefening in collectieve sloop. Het dappere Valentia, het grote Balansiya, zal bijna een jaar lang, van november 1936 tot oktober 1937, de hoofdstad van de Republiek zijn. Gedurende deze periode beleefde de stad een grote culturele en sociale bloei, in een decennium gekenmerkt door vernietiging. De nederlaag van de legitieme, democratisch gekozen regering in 1939 zal plaats maken voor vier decennia van ijzeren onderdrukking door dictator Francisco Franco. Deze jaren werden gekenmerkt door de onderdrukking van bepaalde elementen van de Valenciaanse identiteit.
In 1957 trad de rivier Turia uit haar oevers en werd de stad overstroomd, een tragische gebeurtenis die de stad Valencia voor altijd veranderde. In de oude bedding zal het Jardín del Turia (Turia-park) ontstaan: het grote, gemeentelijke stadspark dat tegenwoordig de groene long van de stad is. Een groot park waarop het embleem van het Valencia van de 21e eeuw staat.
Met de dood van Franco, in 1975, en de consensuele grondwet van 1978, begon voor Valencia en het hele land een tijd van democratie en vrijheid die zich uitstrekt tot op de dag van vandaag.
